2017 12 18
Vier ministers (2MR, 1CDH, 1VLD) gaan akkoord over een energiepact: de Belgische atoomcentrales zouden sluiten tegen 2025 om volle ruimte te geven aan hernieuwbare elektriciteit. NVA verwerpt het pact na bezwaren van het Belgische VBO, hoewel het Vlaamse VOKA het pact aanvaardt. Welke kat vindt nog haar jongen in dit getouwtrek? Misschien helpt enige duiding.
Een intentieverklaring is geen energieplan.
Belgisch energiebeleid lijkt beperkt tot politici die voorstellen wat zou moeten gebeuren. Intenties uiten is gemakkelijk; toekomstige politici wijzigen ze ook gemakkelijk . Maar degelijk beleid steunt op – moeilijke – strategische planning (van de kwaliteit zoals beoefend bij goed draaiende en grote bedrijven). Dit houdt in: weten waar we staan, juiste doelen of doelrichtingen, instrumenten en acties voor verandering. Voor voldoende nauwkeurig inzicht over de toekomst van de elektriciteitsvoorziening zijn beproefde technisch-economische modellen nodig. In de jaren 1980/90 ontwikkelde ik dergelijke modellen. Toen waren de problemen redelijk behapbaar, want het Belgisch elektrisch systeem werkte hoofdzakelijk los van de buurlanden, en bijna alle elektrische centrales waren op bevel in/uit schakelbaar. Vandaag is modelleren veel moeilijker: het Belgisch elektrisch systeem vormt meer en meer een onderdeel van het Europese systeem, en de elektrische stroom wordt geheel hernieuwbaar, hoofdzakelijk geplukt uit wind en zonlicht stromen naargelang de natuur ze aanbiedt. Deze industriële revolutie snijdt vele keren dieper in de gehele samenleving dan ooit beleefd. Ze is heilzaam en snel nodig voor een leefbare toekomst waarin de menselijke soort nog kan gedijen. Maar ook een armlastige ervaring voor wie is opgegroeid in een bevel-cultuur ten aanzien van de natuur, al bieden vraagbeheer en nieuwe opslagmogelijkheden van omgezette elektrische stroom voldoende respijt.
Belgische wetenschappers lijken hopeloos voorbijgestreefd door de realiteit, en beschikken niet over de modellen om een degelijk elektrisch plan te ontwikkelen. Het is niet ELIA’s taak. Kunnen CREG, VREG, Planbureau, ministeries, studiecentra, enz. de middelen samenvoegen om hoger te reiken? Het EU centrum in Petten ontwikkelt nieuwe modellen met Europees bereik.
Onverwachte eensgezindheid over kernuitstap
Minister Marghem is niet gekend voor een onafhankelijke positionering in energiezaken. Haar raadgevers weten dat steun voor de kernuitstap in 2025, ENGIE-ELECTRABEL niet ongelegen komt.
Na het (te late) besef dat atoomenergie een dood spoor is en alle elektriciteit hernieuwbaar zal zijn, zocht ENGIE een nieuw bedrijfsmodel voor een grootschalig bedrijf. Huishoudens met zonnepanelen op het dak en coöperatieven met groepsprojecten, zijn voor ENGIE aanvaardbaar als randverschijnsel, maar niet om de sector te leiden. ‘Big business’ elektriciteit betekent voorrang aan grootschalige windparken op zee, MegaWatt zonnestroom installaties, e.d.
Omdat ENGIE achterstand had opgelopen en de atoominertie hen parten speelde, kwam het goed uit de oude atoomcentrales langer open te houden. De plek in de elektriciteitsvoorziening bezet door atoomcentrales kunnen ze nadien innemen met grootschalige hernieuwbare productie. Tegen 2025 is die invulling mogelijk. Naast dit strategisch doel, spelen twee andere factoren mee: de stijgende uitgaven om verouderde atoomcentrales draaiend te houden, en de nog meer stijgende risico’s die met dit draaien gepaard gaan. ENGIE vindt dat het in 2025 welletjes is geweest. Dus mevrouw Marghem kan zich sterk houden.
De onverwachte alliantie NVA-VBO
De voorvaderen van de NVA vroegen me, af en toe, om als onafhankelijk wetenschapper het Belgische energiebeleid af te branden in lezingen voor de vrijdenkende Vlaamse hemelbestormers. ‘Macht corrumpeert’ was de eensgezinde overtuiging. Het waren leuke avonden.
Nu beschikt NVA blijkbaar over eigen ‘energie experten’, op goede voet met het VBO. Minister-president Bourgeois begrijpt weinig van de dynamiek van de hernieuwbare energiesector met zijn boodschap van “20 miljard besteed aan de stijging van 1,9% tot 6,4% hernieuwbare energie” als vooruitzicht voor de toekomst.
De CEO van BASF gaf een vlammend interview tegen het energiepact, uitvergroot door FEBELIEC (de club van de grote elektriciteit gebruikers in België). Enigszins onbegrijpelijk. FEBELIEC wil de prijs van de kWh elektriciteit laag, lager, laagst, tot onder nul euro. Ze schijnen niet te begrijpen dat de enige toekomst die dit doel naderbij brengt de snelle en algehele overgang is op hernieuwbare elektriciteit, direct geplukt uit de omgeving. De overvloed aan hernieuwbare energie zal op vele momenten negatieve prijzen voor elektriciteit brengen. Een grotere bedreiging dan brown-out/ black-out in de toekomstige stroomlevering is de yellow-up/red-burst door te hoge spanning. De grootindustrie wil geen eurocent mee betalen voor de zich ontrollende, fantastische industriële revolutie in de elektriciteitsvoorziening.
De 600 hectare BASF industriepark met 7,5 miljard investeringswaarde liggen wind-afwaarts het atoompark van DOEL. Niet evident in het vooruitzicht van de stijgende risico’s op een ernstig accident in DOEL. Wie gaat BASF vergoeden als de site onbruikbaar wordt door nucleaire besmetting? De mondiale verzekeringsmaatschappijen verzekeren geen nucleaire accidenten. Dit weet FEBELIEC toch ook. Oude atoomcentrales openhouden is een gevaarlijker sprong in het duister dan krachtig inzetten op de hernieuwbare energie ontwikkeling.
Klimaatverandering is onomkeerbaar en verwoestend; er is geen tijd te verliezen, zoals we al jaren doen. De alternatieven barsten uit hun voegen; stop alstublieft met ze af te remmen en in te snoeren.
Aviel Verbruggen, Universiteit Antwerpen